मायक्रोग्रीन्सचे पोषणमूल्य आणि आरोग्यदायी फायदे | घरच्या घरी पिकवा आणि ताजे खा
मायक्रोग्रीन्सचे पोषणमूल्य व फायदे: सविस्तर माहिती
अन्न हेच औषध आहे, असं आयुर्वेदात सांगितलं गेलं आहे. आपल्या आहारात अन्नपदार्थ किती पोषणमूल्ययुक्त आहेत, यावर आपल्या आरोग्याचा आरंभ होतो. सध्याच्या धावपळीच्या जीवनशैलीत अनेकजण झटपट व तयार अन्नपदार्थांकडे वळतात. त्यामुळे पौष्टिकतेचा अभाव जाणवतो. अशा वेळी मायक्रोग्रीन्स (Microgreens) ही एक पोषणमूल्ययुक्त, सुलभ आणि घरच्या घरी तयार करता येणारी पर्याय आहे. [प्रधान मंत्री पोषण शक्ती निर्माण योजनेंतर्गत शाळांमध्ये परसबाग उपक्रम]
मायक्रोग्रीन्स म्हणजे काय?
मायक्रोग्रीन्स म्हणजे रोपट्यांची बालावस्था, जेव्हा ते फक्त ८ ते १४ दिवसांचे असतात. बी अंकुरल्यावर त्याला दोन मुख्य पानं (cotyledons) फुटतात आणि त्यानंतर खर्‍या पानांची जोडी दिसू लागते, तोपर्यंतचा टप्पा मायक्रोग्रीन म्हणून ओळखला जातो.
मायक्रोग्रीन्सच्या काही लोकप्रिय प्रकार:
- ब्रोकोली मायक्रोग्रीन्स
- अळशी (Flaxseed) मायक्रोग्रीन्स
- कोथिंबीर मायक्रोग्रीन्स
- मेथी मायक्रोग्रीन्स
- सुरण/पालक/माठ मायक्रोग्रीन्स
- मुग, चवळी, मटकी इ. कडधान्यांचे मायक्रोग्रीन्स
- सुर्यफूल (Sunflower), लाल बीट, गाजर यांचे मायक्रोग्रीन्स
मायक्रोग्रीन्सचे पोषणमूल्य:
संशोधनानुसार, मायक्रोग्रीन्समध्ये प्रौढ झाडांपेक्षा ४० टक्क्यांहून अधिक पोषणमूल्य असते. हे सूक्ष्मपणे तयार होणारे वनस्पतीचे भाग व्हिटॅमिन्स, अँटीऑक्सिडंट्स, फायबर्स, मिनरल्स, आणि अमिनो ऍसिड्सने समृद्ध असतात.
मुख्य पोषणघटक:
- व्हिटॅमिन C – रोगप्रतिकारशक्ती वाढवते
- व्हिटॅमिन K – हाडे बळकट करते व रक्ताची गुठळी होण्यास मदत करते
- व्हिटॅमिन A (बेटा-कॅरोटीन) – डोळ्यांचे आरोग्य राखते
- कॅल्शियम – हाडे आणि दात मजबूत करते
- लोह (Iron) – हिमोग्लोबिन वाढवते
- फॉलेट – गर्भवती महिलांसाठी उपयुक्त
- अँटीऑक्सिडंट्स – पेशींचा ऱ्हास थांबवतात
- फायबर्स – पचनक्रिया सुरळीत ठेवतात
मायक्रोग्रीन्सचे पोषणमूल्य आणि आरोग्यदायी फायदे | घरच्या घरी पिकवा आणि ताजे खा
मायक्रोग्रीन्सचे आरोग्यदायी फायदे:
1. रोगप्रतिकारशक्ती वाढवतात:
मायक्रोग्रीन्समधील अँटीऑक्सिडंट्स आणि व्हिटॅमिन्समुळे शरीरातील रोगप्रतिकारशक्ती वाढते. सर्दी, फ्लू, आणि इतर संसर्गजन्य रोगांपासून संरक्षण मिळते.
2. वजन कमी करण्यास मदत:
मायक्रोग्रीन्स फायबर्सने भरलेले असल्यामुळे पचनास मदत करतात आणि जास्त वेळ पोट भरल्यासारखं वाटतं. त्यामुळे वजन कमी करण्यासाठी हे एक उपयुक्त अन्न आहे. [मायक्रोग्रीन्सचे पोषणमूल्य आणि आरोग्यदायी फायदे | घरच्या घरी पिकवा आणि ताजे खा]
3. हृदयाचे आरोग्य सुधारते:
बीट, लाल कांदा, आणि ब्रोकलीचे मायक्रोग्रीन्स हृदयासाठी फायदेशीर मानले जातात. हे रक्तदाब नियंत्रित ठेवतात आणि कोलेस्ट्रॉल कमी करतात.
4. डोळ्यांचे आरोग्य:
व्हिटॅमिन A आणि लुटीनसारखे घटक डोळ्यांच्या आरोग्यासाठी फायदेशीर ठरतात. मायक्रोग्रीन्सचे नियमित सेवन केल्याने दृष्टिदोष दूर होण्यास मदत होते.
5. त्वचा व केसांचे पोषण:
हायड्रेशन, व्हिटॅमिन C, आणि इतर अँटीऑक्सिडंट्स त्वचा चमकदार ठेवतात. केसांच्या वाढीसाठी आवश्यक पोषणही मिळते.
6. मधुमेह नियंत्रण:
मेथी आणि पालकाच्या मायक्रोग्रीन्समधील घटक रक्तातील साखर नियंत्रणात ठेवण्यास मदत करतात.
7. कर्करोगापासून संरक्षण:
सुल्फोराफेन आणि अँथोसायनिनसारखे घटक काही प्रकारच्या कर्करोगाच्या पेशींचा वाढ रोखतात. मायक्रोग्रीन्स हे नैसर्गिक संरक्षण देणारे घटक आहेत. मायक्रोग्रीन्सचे पोषणमूल्य आणि आरोग्यदायी फायदे | घरच्या घरी पिकवा आणि ताजे खा
मायक्रोग्रीन्स घरच्या घरी कसे उगवायचे?
साहित्य:
- बिया (मूग, मेथी, पालक, ब्रोकोली इ.)
- भांडं किंवा ट्रे
- नारळाच्या शेंड्याचं खोबरं/माती/किचन पेपर
- पाणी
पद्धत:
- निवडलेल्या बिया रात्री भिजवून ठेवा.
- दुसऱ्या दिवशी भांड्यात माती किंवा नारळाची छान सडलेली शेंडी टाका.
- त्यावर बिया पसरा आणि थोडं दाबा.
- दररोज थोडंसं पाणी शिंपडा.
- ७-१० दिवसात मायक्रोग्रीन्स तयार होतात.
टीप: कोणतीही रासायनिक खते किंवा कीटकनाशक वापरू नयेत.
कसे खावेत मायक्रोग्रीन्स?
- सॅलडमध्ये – थेट कच्चं खाणे सर्वात उत्तम
- सूपमध्ये – शेवटी वरून भुरभुरवावं
- सँडविच/पाव/रॅप्समध्ये – हिरव्या भाज्यांप्रमाणे वापर
- स्मूदी/ज्यूसमध्ये – पोषणासाठी उत्तम
- डेकोरेशन म्हणून – प्लेटिंगमध्ये वापरता येतात
शालेय पोषणात मायक्रोग्रीन्सचा समावेश का करावा?
- लहान मुलांना पौष्टिक आहार देण्यासाठी मायक्रोग्रीन्स अत्यंत उपयुक्त आहेत.
- हे मुलांना स्वतः उगवता येतात, त्यामुळे शालेय बाग/परसबाग उपक्रमासाठी आदर्श आहेत.
- मुलांमध्ये कृषी आणि पोषणाची जाण निर्माण होते.
- लवकर पचणारे आणि कोणतीही साईड इफेक्ट्स नसलेले अन्न म्हणून शाळांमध्ये याचा वापर वाढायला हवा.
निष्कर्ष:
मायक्रोग्रीन्स ही एक पोषणमूल्यांनी समृद्ध, सुलभ आणि पर्यावरणपूरक अन्नपद्धत आहे. घरी कमी जागेत व खर्चाशिवाय आपण याची लागवड करू शकतो. आधुनिक जीवनशैलीमुळे पोषणतत्वांचा अभाव जाणवतो. त्यावर प्रभावी उपाय म्हणून मायक्रोग्रीन्सचा आहारात समावेश करावा.
“जेवणात एक छोटी हिरवी क्रांती – मायक्रोग्रीन्स!”
आपणही आजपासून सुरुवात करा – आरोग्यासाठी आणि पर्यावरणासाठी एक पाऊल पुढे!
मायक्रोग्रीन्स
मायक्रोग्रीन्सचे पोषणमूल्य
मायक्रोग्रीन्सचे फायदे
घरच्या घरी मायक्रोग्रीन्स
वजन कमी करणारे अन्न
रोगप्रतिकारशक्ती वाढवणारे अन्न